Nerwica lękowa – przyczyny, rodzaje, objawy nerwicy lękowej
Nerwica lękowa dotyka około 8% społeczeństwa, jednak dużo częściej problemy z nerwicą mają kobiety niż mężczyźni. Potoczna nazwa nerwica lękowa jest obecnie sklasyfikowana jako zaburzenie lękowe w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10.
Spis treści:
Rodzaje nerwicy lękowej
Poniżej podział nerwic wg. klasyfikacji ICD-10, trzech głównych rodzajów nerwic.
- Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) – klasyfikacja ICD-10, F41.0 Istotną cechą tego zaburzenia są nawracające napady ostrego lęku (ataki paniki), które nie są ograniczone do jakiejś szczególnej sytuacji czy okoliczności, ale są niemożliwe do przewidzenia. Jak w innych zaburzeniach lękowych, podstawowe objawy obejmują nagłe wystąpienie dolegliwości psychosomatycznych.
- Zaburzenie lękowe uogólnione (zespół lęku uogólnionego, z angielskiego GAD) – klasyfikacja ICD-10, F41.1 Podstawową cechą lęku uogólnionego jest lęk niezwiązany z sytuacjami zewnętrznymi (lęk „wolno płynący”, lęk uogólniony). Dominujące objawy są zróżnicowane. Obejmują one skargi na stałe uczucie zdenerwowania, drżenie, napięcie mięśniowe, pocenie się, zawroty głowy, przyspieszone bicie serca i uczucie niepokoju. Zespół lęku uogólnionego często potocznie nazywa się lękiem wolno płynącym.
- Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane – klasyfikacja ICD-10, F41.2. Tę kategorię diagnostyczną stosuje się, gdy występują objawy lęku i depresji, ale żadne z nich nie przeważa w sposób zdecydowany i żaden z objawów rozważany z osobna, nie uzewnętrznia się w stopniu uzasadniającym każde z tych rozpoznań. Rozciągnięte w czasie poczucie bezsilności, wynikające z niemożności wyjścia nerwicy lękowej, może prowadzić do depresji.
Nerwica lękowa – objawy
Nerwica lękowa dzieli się na dwie kategorie objawów. Pierwszą są objawy psychosomatyczne (fizyczne), natomiast drugą są objawy psychiczne. Poniżej wymienię główne objawy w obu kategoriach.
Objawy psychosomatyczne
Nerwica lękowa w zakresie dolegliwości psychosomatycznych posiada wręcz nieograniczone spektrum dolegliwości. Nie sposób ich wszystkich wymienić, jednak zarysuję kilka z nich.
- Ból bądź dyskomfort, odczuwanie pieczenia, kłucie serca (nerwobóle), potykanie się serca,
- Ściskanie okolicach mostka, napięte mięśnie,
- Szybkie bicie serca, wrażenie nieregularnego rytmu, kołatanie serca,
- Wrażenie łaskotania serca, gniecenie powodujące odkaszlnięcie,
- Wysokie skoki ciśnienia,
- Duszności, Zadyszka, Brak Tchu,
- Zawroty głowy, bądź uczucie pustki w głowie,
- Ścisk wokoło głowy, uczucie nałożonego kasku.
Jeżeli chcesz się dowiedzieć więcej o objawach psychosomatycznych w nerwicy, to zapoznaj się z poniższym artykułem.
Objawy psychiczne
- Depersonalizacja, czyli poczucie odcięcia od własnego ciała, nieczucie ciała, patrzenie na siebie z boku, nierealność co do swojej osoby, poczucie braku tożsamości,
- Derealizacja to widzenie przez szybę, przez zasłonę, nierealność otoczenia, obcość bliskich osób, widzenie dwuwymiarowe, zmiana poczucia odległości,
- Brak koncentracji, całkowite rozkojarzenie,
- Niemożność odczuwania radości, szczęścia,
- Poczucie odmiennego stanu rzeczywistości, poczucie odizolowania,
- Dezorientacja,
- Powtarzające się wkoło obsesyjne myślenie o chorobach i śmierci,
- Myślenie egzystencjalne,
- Trudności z myśleniem podczas rozmowy, przez brak koncentracji,
- Upośledzenie pamięci,
- Brak myśli lub natłok myśli.
Objawy mogą występować łącznie lub pojedynczo i nie są do odróżnienia w odczuciu od objawów prawdziwych chorób. To sprawia, że nerwica lękowa jest bardzo często przyczyną odwiedzania gabinetów lekarskich, w celu wykluczenia chorób, których nie ma.
Przyczyna, zapalnik, wynik — czym się różnią?
Przyczyna ukryta w osobowości
Pierwotne przyczyny nerwicy lękowej są złożone, jednakże ich źródła należy szukać w osobowości. Kamieniem milowym, jeżeli chodzi o poznanie przyczyn nerwicy lękowej, była książka autorstwa Karen Horney pt. „Nerwica a rozwój człowieka”. Karen Horney była wybitnym psychoanalitykiem. Poświęciła swoje zawodowe życie na badanie osób z nerwicą lękową. W latach 50-tych XX wieku, Karen Horney, wraz z grupą lekarzy psychiatrów oraz psychologów, prowadziła badania pacjentów z nerwicą lękową. Autorka prezentuje pogląd, że problem nerwicy dotyka osoby nacechowane neurotycznie lub neurotyków. Jednocześnie zwraca uwagę, że pacjent nawet nie jest świadomy swoich problemów osobowościowych. Karen Horney cytuje słowa jednej ze swoich pacjentek, jako bardzo wymowny wstęp do problemu:
Zapalnik
Praktycznie zawsze osoby z nerwicą mówią o przyczynie nerwicy jako o wydarzeniu z życia. Od tego momentu widzą bezpośredni związek pomiędzy tym, czego właśnie doświadczają psychosomatycznie, a powyższym wydarzeniem. To wydarzenie to zapalnik. U każdego są to inne zapalniki np. brak pieniędzy, problemy z rodziną, dzieci, śmierć bliskich, rozstanie z małżonkiem czy zwolnienie z pracy. Ta lista jest naprawdę długa i może być na niej dosłownie wszystko.
Psychologowie również omawiają z pacjentem konkretny zapalnik czy wydarzenie, w nadziei, że przepracowanie go, uwolni osobę z nerwicą od problemów emocjonalnych. Faktycznie tak się często dzieje, jednakże przepracowanie zapalnika czy kilku zapalników, nie daje nic na przyszłość. Będzie to oczekiwanie, czasami rok czasami kilka lat aż wydarzy się coś, co uruchomi kolejny nieodkryty zapalnik lub ponownie aktywuje stary — już przepracowany na psychoterapii.
Pamiętajmy, że praca z zapalnikiem to nie jest praca na przyczynach (osobowości). To właśnie osobowość warunkuje aktywowanie nadreaktywności jako odpowiedzi na sytuację.
Wynik — to co czujemy
Nerwica lękowa charakteryzuje się dolegliwościami psychosomatycznymi, z którymi idziemy do psychiatry i psychologa. Gdyby nie one, nie byłoby powodu do pracy nad sobą u psychologa. Jednakże ta praca będzie opierać się na zapalniku jako głównej przyczynie tego, co czujemy. I to największa pięta achillesowa psychoterapii, czyli powrót do starej wersji siebie sprzed nerwicy.
Czy ktokolwiek zadał sobie pytanie, czy wracając do stanu sprzed nerwicy, bez zmiany nacechowania osobowości, nie wracamy do tej samej osobowości, która nas do nerwicy doprowadziła?
Jak przepracowanie samego zapalnika, ma zmienić nasze myślenie i postrzeganie w przyszłości w innych sytuacjach, które będą dla nas równie trudne?
Nerwica lękowa — leczenie
Wiedząc już, czym jest przyczyna, czym zapalnik a czym wynik przeanalizujmy różne opcje leczenia.
Współczesna medycyna zaleca połączenie dwóch metod leczenia nerwicy lękowej. Jest to połączenie farmakoterapii oraz pracy z psychologiem. Poniżej przedstawię wady i zalety leczenia farmakologicznego, psychologicznego, oraz połączenia obu tych metod jednoczenie.
Zalety leczenia farmakologicznego
- Szybka pomoc w redukcji lęku w przypadku benzodiazepin (już po 20 minutach),
- Redukcja stanów niepokoju i lęku w przypadku stosowania leków SSRI/SNRI i pochodnych (efekty widać już po 14 dniach stosowania,
- Leki SSRI/SNRI nie uzależniają.
Wady stosowania leków
- Ryzyko uzależnienia od benzodiazepin już po miesiącu nieprzerwanego stosowania,
- Zmniejszona skuteczność leczenia psychologicznego (brak możliwości pracy z w pełni doświadczanymi emocjami),
- Ryzyko konieczności zmiany leków po pewnym czasie,
- Nieprzyjemne skutki uboczne podczas przyjmowania leków w pierwszych 14 dniach.
Zalety psychoterapii
- Realne leczenie problemów psychologicznych, stojących u podstaw zaburzeń emocjonalnych,
- Zróżnicowane formy nurtów (TBP, Psychodynamiczna, Gestalt, kognitywna, psychoanaliza),
- Długoterminowe skutki leczenia,
- Brak konieczności przyjmowania leków.
Wady psychoterapii
- Koszty — najczęściej wymaga się 15 sesji raz w tygodniu, wizyty prywatne kosztują średnio 150 zł za sesję,
- Czas, pacjenci oczekują wyników szybko. Psychoterapia to proces.
- Skuteczność uzależniona głównie od pacjenta, jednakże „nietrafiony” psychoterapeuta lub psycholog, także może stanowić problem.
Wady i zalety połączenia farmakoterapii i psychoterapii
Przyjmując leki mające obniżyć poziom napięcia i niepokoju oraz jednocześnie pracując z psychologiem, pracujemy bardziej teoretycznie niż praktycznie. Aby móc skutecznie mierzyć skuteczność psychoterapii, musimy mieć z czym pracować — powinniśmy więc odczuwać emocje w pełni. Przyjmując leki, zmniejszamy lub nawet zabieramy sobie możliwość pracy z emocją, którą chcemy zrozumieć i zaakceptować. Bardzo ważna jest więc świadomość, czym są leki, po co je bierzemy oraz czego oczekujemy od leków i czego od psychoterapii. W innym przypadku, po odstawieniu leków, możemy bardzo się zdziwić nieskutecznością psychoterapii i odnieść błędne wrażenie, że leki to jedyne rozwiązanie.
Praca psychologa z pacjentem z nerwicą lękową bywa skomplikowana. Obecnie uważa się, że psychoterapia w nurcie behawioralno-poznawczym (TBP) jest najskuteczniejszą formą leczenia nerwicy lękowej. Należy zwrócić uwagę, że pacjent powinien mieć świadomość, że praca psychologa skupi się na pomocy, a nie rozwiązaniu problemów za pacjenta. To nie psycholog wychodzi z nerwicy za pacjenta, ale pacjent.
Nerwica lękowa potrzebuje czasu
Skuteczne leczenie nerwicy lękowej to przede wszystkim praca na przyczynach, a to wymaga czasu. Dlatego średni czas wychodzenia z nerwicy lękowej to rok pracy. Właśnie tak długi czas, skłania większość do wyboru szybszej formy pomocy doraźnej, czyli leków. Pacjentów nie interesuje wizja wielomiesięcznych psychoterapii, nie są do tego gotowi i wcale tego nie chcą. Przecież ich problem wynika z otoczenia — to otoczenie stwarza problemy problem, a oni na tym cierpią. Niestety, dochodzi tu klasycznie do pomylenia przyczyn z zapalnikami. Nie ma więc się co dziwić, że tak trudno nerwicę lękową skutecznie i co ważniejsze trwale pokonać. Zamiast leczyć przyczyny, próbuje się „leczyć objawy”, a więc wynik.
Nerwica lękowa wymaga fundamentalnego zrozumienia mechaniki lękowej. Nie można biegać, nie umiejąc chodzić. Dopiero wtedy można przejść do kroku drugiego, a więc pracy na osobowości.
Osoba z nerwicą powinna sobie życzyć ograniczonej skuteczności leków (aby móc pracować z żywą emocją), a także tego, aby nie być takim, jak przed nerwicą!
