Nerwica lękowa a EGO

Ten artykuł będzie inny niż wszystkie, które do tej pory czytałeś. Nie będzie tu Freuda, nie będzie Junga, nie będzie formułek psychologicznych. Opiszę EGO i relację z lękiem, w sposób przystępny, który da ci do myślenia.

Ego – jedna z trzech struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok id i superego; często rozumiane w znaczeniu ja jednostki ludzkiej.

EGO i nasza unikalna osobowość

EGO jest ściśle powiązane z naszą osobowością. O typach osobowości pisałem w osobnym artykule i zachęcam cię do zapoznania się z nim, zanim przejdziesz dalej.

W początkowych etapach rozwoju człowieka tworzy się w mózgu obraz, to będzie obraz nas samych. On będzie psychologicznie podzielony na pewne fachowe określenia jak EGO, Super EGO czy ID. Jednakże dla uproszczenia my to pominiemy i potraktujemy EGO całościowo.

EGO ma za zadanie utrzymywać procesy zaspokajania potrzeb oraz bronić wykreowanego własnego obrazu siebie. W efekcie jest ciągle pomiędzy instynktami, sumieniem, etyką, socjalizacją, normami społecznymi etc. W tym miejscu zaczynają się problemy — bardzo dużo problemów, które odbijają się w dorosłym życiu czasami w bardzo negatywny sposób.

Aspekt nerwicowy EGO

EGO w aspekcie nerwicowym to jeden z bardzo istotnych czynników.

Najczęściej przerośnięte, nacechowane neurotyczne EGO chce kontroli, chce aprobaty, chce być najlepsze i najmądrzejsze, obwinia cały świat za swoje niepowodzenia, unika odpowiedzialności, bierze siebie zbyt poważnie, szuka poklasku, nieustannie ucieka w przeszłość lub przyszłość, jest wiecznie niezadowolone, żąda bezwzględnego podporządkowania, za fasadą pewności siebie, uśmiechu i wyluzowania, skrywa swoją prawdziwą twarz.

W rzeczywistości bowiem jest maleńkie, słabe, zupełnie bezbronne i zalęknione.

Tak, EGO jest zbudowane z lęków i słabości schowanych dokładnie za wieloma maskami – i dopiero przyznając się przed samym sobą do tego, że to wszystko jest tylko grą pozorów, można nauczyć się, jak je poskromić.

Mechanizmy obronne EGO

Być może nie zdajesz sobie sprawy, jak ważną rolę odgrywa to, kim jesteś wewnętrznie oraz to, co pokazujesz zewnętrznie. EGO ma cały system mechanizmów obronnych, który w naszej nerwicowej przygodzie, skutecznie utrudnia nam nie tylko wyjście z zaburzenia lękowego, ale wręcz wpędza nas w jeszcze większe tarapaty. Kluczowe są tutaj neurotyczne mechanizmy obronne, ale nie tylko. Omówimy pokrótce kilka z nich, abyś miał jasny obraz sytuacji. Na ogół problem z EGO jest taki, że ludzie nie wiedzą, że mają z nim problem.

Neurotyczne mechanizmy obronne

Zacznijmy od mechanizmu obronnego polegającego na unikaniu odpowiedzialności, który przejawia się np. prokrastynacją. Prokrastynacja polega na celowym odwlekaniu pewnych działań czy obowiązków w czasie. Daje to chwilowe poczucie ulgi („Jutro będzie lepiej”), ale niestety, w konsekwencji odbije się podwójną „czkawką”. Dla otoczenia często takie zachowanie jest odbierane jako zwykłe lenistwo – niestety, prawda jest nieco inna. Osoba, która odwleka różne zajęcia, obawia się działania, gdyż potencjalne konsekwencje, jak i samo działanie, mogą być stresujące, powodować niepewność czy lęk. Odwleczone zadanie i tak będzie musiało być wykonane, co niestety spowoduje jeszcze większy stres i presję, a także może powodować głębsze poczucie porażki.

Wyparcie

Innym bardzo ważnym mechanizmem obronnym jest wyparcie. Wyparcie polega na próbie nie tylko tłumienia emocji, ale także na wypieraniu zdarzeń, myśli, czy uczuć w taki sposób, aby nie generowały żadnych nieprzyjemnych skojarzeń. Najgorsze w wypieraniu są myśli. Wypieranie myśli wymaga bardzo dużych nakładów energii, a często im bardziej chcemy wyprzeć daną myśl, tym mocniej nadajemy jej uwagę. Na przykład, pracownik nie dopuszcza myśli, że mogą go zwolnić. W tym momencie wypiera z siebie możliwość takiej sytuacji, nie tylko jej nie akceptując, ale i żyjąc w poczuciu iluzorycznej kontroli („Pracuję dobrze, szef mnie lubi, firma ma pieniądze – na pewno mnie nie zwolnią”).

Na mechanizm wyparcia i to nieuświadomionego, składa się także wyparcie zdarzeń z czasów dzieciństwa. Jest to bardzo często przyczyną nerwic w późniejszych dorosłych latach (aczkolwiek na osobowość nerwicową składa się wiele czynników z neurotycznymi cechami osobowości na czele).

Kontrolowanie

Kolejnym, tym razem czysto neurotycznym mechanizmem obronnym jest kontrolowanie. Warto jednak uświadomić sobie, że w aspekcie EGO, kontrola to nic innego jak rozpaczliwa walka chaosem, z nieznanym – nasze EGO nie lubi nie wiedzieć, nie mieć poczucia panowania nad sytuacją. Więcej o kontroli przeczytasz w poniższym artykule

Projekcje

Następnym mechanizmem, który świetnie funkcjonuje w świecie Internetu (ale nie tylko), jest projekcja. Polega ona na przypisywaniu innym własnych niepożądanych odczuć, poglądów, motywów czy opinii, które zazwyczaj są w jakiś sposób negatywne. Kiedy domyślamy się i zgadujemy, będąc jednocześnie przekonanym, że „wiemy na pewno” co siedzi w głowie drugiego człowieka, to najpewniej po prostu projektujemy na niego własne, nieakceptowane stany. Projekcję łatwo rozpoznać, gdyż ludzie, którzy jej używają w dyskusji, zazwyczaj nie mają argumentów, tylko swoje subiektywne opinie.

Reakcja upozorowana

Innym, bardzo ciekawym mechanizmem ucieczki, o którym tylko wspomnę, jest reakcja upozorowana, czyli np. robienie pysznego obiadu teściowej, której szczerze nie lubimy. Można także komplementować samochód sąsiada i robić to z „kurtuazji” a prawda jest taka, że zwyczajnie mu go zazdrościmy.

Postawa ofiarna i odpowiedzialność

W tym miejscu warto jeszcze wspomnieć o postawie ofiary. Jest to bezpośrednio związane z odpowiedzialnością, a raczej jej brakiem. Dla przypomnienia — odpowiedzialność jest gotowością do wzięcia na Siebie konsekwencji za decyzje, które podejmujemy. Brzmi banalnie ? Zdecydowanie takie nie jest. O wiele łatwiej jest przyjąć postawę ofiary niż “wziąć na klatę” odpowiedzialność za własne wybory.

O wiele łatwiej zrzucić winę na ludzi dookoła, na niesprawiedliwy świat, na przewrotny los, niż zaakceptować własne wybory — bezwarunkowo. Odpowiedzialność będzie przyznaniem się przed sobą do tego, że bez względu na wynik, jest to konsekwencja mojej decyzji i nikt inny, tylko ja muszę sobie z tym poradzić.

Żyjemy w takim społeczeństwie, w którym postawa ofiary jest bardzo modna. Ścigamy się w tym, kto ma gorzej, zupełnie zapominając o odpowiedzialności. Zrzucamy winę na innych i robimy z siebie ofiary, co z automatu stawia nas na przegranej pozycji. O ile łatwiej obwiniać świat, sytuację, innych ludzi, niż realnie spróbować coś zmienić. O ile łatwiej przyjąć postawę ofiary i wiecznie usprawiedliwiać swój brak działania, niż zmierzyć się ze swoimi lękami, dając sobie prawo do bycia nieidealnym. Tak jak pisałem w poprzednich rozdziałach, ofiarą nie jesteśmy nigdy, ale zawsze możemy nią być, gdy określimy, tak Siebie.

Maski EGO

To tylko niektóre maski, którymi dysponuje nasze EGO. Wszyscy, na co dzień z nich korzystamy, bardziej lub mniej świadomie.

Nasza osobowość ukształtowała się w dzieciństwie, czyli mniej więcej wtedy, co EGO. Można założyć, że sposób wychowania, nasze otoczenie, wzorce, które dostaliśmy, schematy, które powielamy i tak dalej — to wszystko ukształtowało nas jako osobowości i automatycznie wytworzyło się w nas EGO jako coś w rodzaju mechanizmu obronnego, który miał i nadal ma za zadanie chronić nas przed napięciem i lękiem.

W wypaczony, patologiczny sposób, ale mimo wszystko — pod przykrywką pewności siebie i uśmiechu, kryje się coś zupełnie odwrotnego. To, przez jaki filtr postrzegamy świat, zależy w dużym stopniu od tego, co w pierwszej kolejności zachwiało w dzieciństwie naszym poczuciem bezpieczeństwa, która z emocji opanowała nas najsilniej i jaki mechanizm obronny wykształciliśmy na samym początku.

Nasze EGO jest jak małe, bezbronne, zalęknione dziecko, które próbuje różnych metod, by zwrócić na siebie uwagę, by nie pokazać słabości, by ochronić się w jakiś sposób przed bólem. Dzieci dorastają – EGO nie. Wszyscy jesteśmy równi sobie, jedyne co nas rozróżnia to wielkość naszego EGO. A ono powstało z lęku i jest przez ten lęk kontrolowane. Być może dlatego, jako neurotycy, mamy z tym tak wielki problem ? Lęk jest nie tylko w nas, jest także na zewnątrz nas. Cały nasz nerwicowy świat kręci się wokół lęku. Warto zauważyć, że we współczesnym świecie mamy wysyp wszelkiego rodzaju zaburzeń emocjonalnych oraz zaburzeń osobowości – mamy także całe mnóstwo patologicznych, dysfunkcyjnych i alkoholowych rodzin. Wnioski pozostawiam Tobie.